تبلیغات دروغین قطره های چشمی در ایران!
الهه آذری
آموزشی
نظر : 0
سازمان غذا و دارو در جمهوری اسلامی ایران، به طور مکرر نسبت به موجی از تبلیغات گمراه کننده و فریبنده در فضای مجازی هشدار داده است. این تبلیغات، به ویژه در مورد برخی قطره های چشمی، با ادعاهای دروغین درمانی برای بیماری هایی نظیر “پیرچشمی” منتشر می شوند و سلامت عمومی جامعه را به خطر می اندازند. این تبلیغات غالباً با عناوینی بسیار جذاب و اغواکننده نظیر “درمان معجزه آسای پیرچشمی”، “وداع با عینک مطالعه” یا “بازگرداندن بینایی جوانی” به مخاطبان عرضه می شوند. هدف اصلی این قبیل تبلیغات، فروش محصولاتی است که فاقد تأییدیه های علمی و پزشکی لازم هستند و اثرات درمانی واقعی ندارند. این تبلیغات به طور گسترده در شبکه های اجتماعی، وب سایت های غیرمجاز و کانال های تلگرامی مشاهده می شوند.
محصولات مورد اشاره و مکانیسم عملکرد کاذب:
بر اساس هشدارهای کارشناسان، بسیاری از این قطره های چشمی تبلیغاتی حاوی ماده ای به نام “پیلوکارپین ۱.۲۵ درصد” هستند. مکانیسم اثر این ماده در واقعیت، تنها به تنگ کردن موقت مردمک چشم (میوز) محدود می شود. هنگامی که مردمک چشم تنگ می شود، عمق میدان دید افزایش یافته و فرد به طور موقت احساس می کند که دید نزدیک او بهبود یافته است. این پدیده، یک اصلاح موقتی و ظاهری است و به هیچ وجه به معنای درمان ریشه ای “پیرچشمی” نیست.
چرا این قطره ها درمان نیستند؟
“پیرچشمی” (Presbyopia) یک پدیده طبیعی و اجتناب ناپذیر است که با افزایش سن رخ می دهد. در این وضعیت، عدسی چشم به تدریج انعطاف پذیری خود را از دست می دهد و توانایی تغییر شکل برای تمرکز روی اجسام نزدیک کاهش می یابد. این یک فرآیند طبیعی بیولوژیکی است و با تنگ کردن مردمک چشم قابل درمان نیست. درمان های مؤثر و اثبات شده برای پیرچشمی شامل استفاده از عینک های مطالعه، لنزهای تماسی چندکانونی، یا در برخی موارد، روش های جراحی مانند لیزر (فمتولیزیک یا سایر روش های اصلاحی) است که همگی باید تحت نظر متخصص چشم انجام شوند.
عوارض جانبی و خطرات جدی مصرف خودسرانه:
استفاده خودسرانه و مکرر از این قطره های چشمی فریبنده می تواند عواقب و عوارض جانبی بسیار جدی و خطرناکی برای سلامت چشم و بینایی فرد در پی داشته باشد. از جمله این عوارض می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش خطر جداشدگی شبکیه: تنگ شدن مداوم مردمک چشم می تواند فشار داخل چشم را تغییر داده و در افراد مستعد، خطر جداشدگی شبکیه را به طرز قابل توجهی افزایش دهد که یک اورژانس پزشکی محسوب می شود و در صورت عدم درمان به موقع می تواند منجر به نابینایی دائمی شود.
- تاری دید و کاهش کیفیت بینایی: با وجود بهبود موقت دید نزدیک، این قطره ها می توانند باعث تاری دید کلی، به ویژه در شرایط نوری کم، و کاهش کیفیت کلی بینایی شوند.
- سردردهای شدید: اسپاسم عضلات مژگانی و تغییرات در وضعیت مردمک می تواند منجر به سردردهای شدید و مداوم شود.
- اسپاسم پلک و ناراحتی چشمی: انقباضات غیرارادی و دردناک پلک ها (بلفارواسپاسم) و احساس ناراحتی عمومی در چشم از دیگر عوارض هستند.
- التهاب و حساسیت های چشمی: مواد شیمیایی موجود در قطره ها می توانند منجر به واکنش های آلرژیک، قرمزی، خارش و التهاب مزمن در چشم شوند.
- تشدید علائم گلوکوم (آب سیاه): مصرف پیلوکارپین بدون بررسی دقیق و اندازه گیری فشار داخل چشم می تواند در افراد مبتلا به گلوکوم (که اغلب از بیماری خود بی خبرند) علائم این بیماری را تشدید کند و به عصب بینایی آسیب برساند.
- اختلال در بینایی شبانه: تنگ شدن مردمک باعث می شود نور کمتری به شبکیه برسد، که این امر می تواند در شب یا در محیط های کم نور، دید فرد را به شدت مختل کند.
توصیه های سازمان غذا و دارو:
کارشناسان دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده های سلامت محور سازمان غذا و دارو، با جدیت به مردم هشدار می دهند:
- عدم اعتماد به تبلیغات فضای مجازی: هرگز به تبلیغات اغواکننده و غیرعلمی که در فضای مجازی (اعم از وب سایت ها، شبکه های اجتماعی و کانال ها) منتشر می شوند، اعتماد نکنید.
- مشاوره با متخصص چشم: مصرف هرگونه قطره چشمی باید صرفاً تحت نظر پزشک متخصص چشم و پس از معاینه دقیق و تشخیص صحیح انجام شود. پزشک با در نظر گرفتن وضعیت خاص بیمار، بیماری های زمینه ای و داروهای مصرفی، بهترین روش درمانی را تجویز می کند.
- پرهیز از خرید اینترنتی دارو: از خرید اینترنتی هرگونه دارو، به ویژه قطره های چشمی، بدون مشورت با پزشک یا داروساز خودداری کنید. داروهای تأیید نشده و بدون نسخه می توانند عواقب جبران ناپذیری داشته باشند.
- تهیه دارو از داروخانه های معتبر: همواره داروها را فقط از داروخانه های معتبر و دارای مجوز وزارت بهداشت تهیه نمایید. این داروخانه ها تحت نظارت هستند و اصالت و کیفیت محصولاتشان تضمین شده است.
در نهایت، مسئولیت حفظ سلامت بینایی بر عهده خود افراد است. با رعایت توصیه های پزشکان و نهادهای بهداشتی، می توان از گرفتار شدن در دام تبلیغات دروغین و خطرات ناشی از مصرف خودسرانه داروها جلوگیری کرد. البته تبلیغات اغواکننده قطره های چشمی در فضای مجازی ایران، بیش از آنکه صرفاً یک موضوع بهداشت عمومی باشد، یک پدیده چندوجهی است که ابعاد قانونی، اقتصادی و روانشناختی دارد و مستقیماً اعتماد عمومی به مراجع علمی و نظارتی را هدف قرار می دهد.
۱. ابعاد قانونی و نظارتی: مقابله با تخلف آشکار
فعالیت این شرکت ها یا افراد که اقدام به تبلیغ قطره های چشمی با ادعاهای دروغین می کنند، در حوزه صلاحیت سازمان غذا و دارو و سازمان نظام پزشکی قرار دارد و نقض آشکار قوانین مربوط به تبلیغات محصولات دارویی و سلامت محور محسوب می شود.
- تبلیغات غیرمجاز: تبلیغ هر نوع فرآورده دارویی یا سلامت محور برای درمان بیماری هایی مانند پیرچشمی، بدون اخذ تأییدیه های سازمان غذا و دارو و بدون تجویز پزشک، مصداق بارز “تبلیغ غیرمجاز” است. سازمان غذا و دارو به طور خاص در این موارد مداخله می کند تا سلامت عمومی را از محصولات تقلبی یا دارای برچسب گذاری نادرست محافظت کند.
ادعاهای درمانی غیرعلمی: ادعای درمان “معجزهآسا” برای شرایطی که ماهیت پیشرونده و فیزیولوژیک دارند (مانند پیرچشمی)، نشان می دهد که تبلیغ کنندگان فاقد دانش پزشکی لازم هستند و صرفاً با هدف کسب سود مالی اقدام به فریب می کنند.
فروش اینترنتی بدون نسخه: یکی دیگر از تخلفات عمده، ترویج خرید آنلاین این محصولات است. در یک سیستم نظارتی سلامت محور، دسترسی به داروهای چشمی که می توانند عوارض جانبی جدی داشته باشند، باید صرفاً از طریق داروخانه های دارای پروانه و با ارائه نسخه پزشک میسر باشد.
۲. سازوکار روانشناختی فریب: هدف قرار دادن نقاط ضعف
موفقیت این تبلیغات به دلیل بهره برداری هوشمندانه از نیازها و ترس های عمیق افراد جامعه، به ویژه قشر میانسال و سالمند، است:
آرزوی بازگشت به جوانی: پیرچشمی به عنوان نمادی از پیری تلقی می شود. تبلیغ یک راه حل سریع و غیرتهاجمی (فقط با چند قطره) برای رفع این مشکل، جذابیت بسیار بالایی برای افرادی دارد که مایل به پذیرش واقعیت افزایش سن یا استفاده از عینک های متعدد نیستند.
تأکید بر “معجزه”: استفاده از واژگانی مانند “معجزه”، “بی نیاز شدن از عینک” یا “تکنولوژی جدید” باعث فعال شدن هیجانات شده و توانایی تفکر منطقی و نقد اطلاعات را در مخاطب کاهش می دهد.
ایجاد فوریت و ترس از دست دادن (FOMO): این تبلیغات اغلب با محدودیت زمانی (“فقط تا ۴۸ ساعت”، “موجودی محدود”) همراه هستند تا فرد را وادار به تصمیم گیری فوری و بدون مشورت کنند.
۳. تشریح دقیق تر خطرات مرتبط با پیلوکارپین
همانطور که اشاره شد، ماده مورد استفاده در این قطره ها، پیلوکارپین (Pilocarpine) است. اگرچه پیلوکارپین در چشم پزشکی برای موارد خاصی (مانند درمان گلوکوم یا القای میوز بعد از برخی جراحی ها) استفاده می شود، اما استفاده از غلظت ۱.۲۵ درصد آن به صورت خودسرانه برای پیرچشمی ریسک های زیر را تقویت می کند:
تأثیر بر توانایی انطباق (Accommodation): این دارو با تقلید از سیستم پاراسمپاتیک، عضله مژگانی را منقبض می کند. این انقباض برای بهبود موقت دید نزدیک خوب است، اما اگر این عضله به طور مداوم در حالت انقباض بماند، باعث خستگی شدید چشمی و اسپاسم (گرفتگی) می شود که دردناک و ناتوان کننده است.
تغییرات ناخواسته در دید دور: تنگ شدن دائمی مردمک می تواند باعث کاهش دامنه نوری شود که به شبکیه می رسد، در نتیجه دید دور فرد تار می شود و عملکرد کلی سیستم بینایی دچار ناهماهنگی می گردد.
تداخل دارویی و پزشکی پنهان: افراد مبتلا به بیماری های قلبی-عروقی، آسم (برونشیت)، یا کسانی که داروهای خاصی مصرف می کنند، ممکن است به دلیل اثرات سیستمی پیلوکارپین دچار عوارض جانبی جدی شوند. این مسئله فقط با معاینه کامل پزشکی قابل تشخیص است.
۴. راهکارهای عملی برای مصرفکنندگان: اعتماد به منابع موثق
برای محافظت از سلامت چشم در برابر این تبلیغات، توصیه می شود اقدامات زیر به عنوان یک اصل کلی پذیرفته شوند:
تأیید از مراجع رسمی: هرگونه ادعای درمانی جدید برای بیماری های مزمن چشمی را تنها از طریق وب سایت های رسمی سازمان غذا و دارو، وزارت بهداشت، یا کانال های اطلاع رسانی دانشگاه های علوم پزشکی پیگیری کنید.
لزوم معاینه فیزیکی: بیماری های چشم، به ویژه مواردی که با اختلالات ساختاری همراه هستند (مانند پیرچشمی، آب مروارید، گلوکوم)، نیازمند معاینه مستقیم با ابزارهای تخصصی توسط چشم پزشک هستند. هیچ قطره ای جایگزین معاینه نیست.
پرهیز از واژگان جادویی: اگر در تبلیغی کلماتی مانند “انقلابی”، “معجزه”، “بدون عوارض” و “درمان دائمی” شنیدید، ۹۹٪ احتمال دارد که با یک کلاهبرداری در حوزه سلامت مواجه باشید.
*** در مجموع، هشدارهای اخیر سازمان غذا و دارو یک زنگ خطر جدی است که اهمیت تقویت سواد سلامت دیجیتال و پایبندی به دستورالعمل های حرفه ای پزشکی را در جامعه ایرانی دوچندان می کند.
نظرات